คุณลักษณะของผ้าทอพื้นเมือง
ที่มา
ลักษณะผ้าทอพื้นเมืองของไทยทุกประเภท ส่วนใหญ่ผลิตขึ้นจากวัตถุดิบที่สำคัญ ๒ ชนิดคือฝ้าย และไหม
ในปัจจุบันจะมีการนำเทคนิคพิเศษ ตลอดจนการคิดค้นหาวัตถุดิบใหม่ๆ มาใช้ในการทอผ้าเช่นเส้นใยวิทยาศาสตร์ เพื่อเพิ่มความสะดวกในการจัดหาและการใช้ ดิ้นเงิน ดิ้นทอง เพื่อความงดงามแปลกตา และตรงกับความต้องการของผู้บริโภคมากขึ้น ฝ้ายและไหมก็ยังคงจัดได้ว่าเป็นวัตถุดิบหลักที่มีความสำคัญที่สุดที่ถูกนำมาใช้เป็นวัตถุดิบในการทอผ้า
● ฝ้าย เป็นพืชเศรษฐกิจที่ปลูกได้ทั่วไปในทุกภาคของประเทศไทย เพราะเป็นพืชเขตร้อนชอบดินเหนียวปนทราย อากาศโปร่ง ไม่ชอบที่ร่มเงาบัง เส้นใยของใยดูดความชื้นได้ง่ายเป็นตัวนำความร้อนที่ไม่ดี จึงเหมาะสำหรับทอเป็นเครื่องนุ่งห่มในเมืองร้อน เพราะเมื่อฝ้ายดูดความชื้นแล้วจะระเหยกลายเป็นไอ ดังนั้นผู้ที่สวมเสื้อผ้าด้วยฝ้ายจะรู้สึกเย็นสบาย
ระยะเวลาที่ใช้ในการปลูกฝ้าย จนกระทั่งเก็บปุยได้ใช้เวลาประมาณ ๖-๗ เดือน เมื่อเสมอ (ฝัก) แก่ก็เริ่มเก็บได้
● ไหม เส้นใยไหมได้จากตัวไหม การเลี้ยงไหมต้องเริ่มต้นจากการปลูกต้นหม่อน สำหรับใช้เป็นอาหารของตัวไหม ต้นหม่อนขึ้นได้ดีในดินเกือบทุกประเภท ตัวไหมมีลักษณะคล้ายตัวหนอนเมื่อแก่ตัวเข้าจะชักใยหุ้มตัวของมันเอง ในช่วงนี้ชาวบ้านจะเอาใบหม่อนที่หั่นเป็นฝอยๆ ไปให้ตัวไหมกิน และเฝ้าดูตัวไหมชักใย ตัวไหมและใบหม่อนสามารถเลี้ยงและปลูกได้ทุกบ้าน ชาวบ้านจะเอารังไหมมาสาวเพื่อเอาเส้นไหมซึ่งถือว่าเป็นขบวนการที่ค่อนข้างจะซับซ้อน
เริ่มจากการนำรังไหมที่ผึ่งแดดแล้วใส่หม้อ ต้มในน้ำร้อน ใช้อุปกรณ์คือไม้คีบซึ่งเป็นไม้ยาวประมาณ ๗๐-๘๐ เซนติเมตร มีปลายด้านหนึ่งเป็นง่ามเขี่ยรังไหมให้จมน้ำหรือบางส่วนแล้วดึงเส้นไหมออกจากรัง ให้เส้นไหมผ่านง่ามไม้หีบขึ้นไปร้อยกับรอกแขวน หรือ พวงสาว ที่ยึดอยู่กับปากหม้อแล้วดึงเส้นไหมผ่านรอกลง ในกระบุงหรือตะกร้า ทั้งนี้ต้องคอยเติมรังไหมเป็นระยะๆ เส้นไหมทีส่าวออกมาจะได้มีคุณภาพต่างกันออกไปขึ้นอยู่กับวิธีการโดยแบ่งออกเป็น
● ไหมล่วงหรือไหมเลย คือเส้นไหมที่ได้จากการสาวครั้งเดียวจนใยไหมหมดจากรังไหม เส้นใยที่ได้ค่อนข้างมีคุณภาพปานกลาง
● ไหมลีบ คือเส้นไหมเปลือกนอก การสาวไหมจะเอาเฉพาะเปลือกนอกแล้วยกรังไหมออกมาพักไว้ ทำเช่นนี้จนหมดรังไหมที่จะสาวในแต่ละวัน ไหมที่ได้จะแข็งมีความมันวาวร้อน คุณภาพด้อยกว่าไหมล่วง
● ไหมน้อย (ไหมลวดหรือไหมละเอียด) ถือเป็นไหมชั้นดี มีเส้นเล็กสม่ำเสมอ และมีความมันวาวมากกว่าไหมชนิดอื่นๆ ได้จากการนำรังไหมที่พักไว้จากการสาวไหมลีบมาสาวอีกครั้ง
● ไหมขี้กระเพย เป็นไหมชั้นในสุดรวมเปลือกที่หุ้มตัวดักแด้ไว้เส้นไหมที่ได้เต็มไปด้วยดักแด้ ลักษณะเป็นปุ่มปมจำนวนมากเรียกว่า ขี้ไหม บางครั้งจึงไม่สาวเอาไหมชั้นนี้เพราะทำยากเสียเวลา และได้ไหมไม่สวย
ผ้าไหมไทย by อินทิรา is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
